توافق صلح باکو و ارمنستان | مخالفت با تاسیس زنگزور، ایران را با ناتو درگیر می‌کند؟

این دیدار که ترامپ آن را «مراسم رسمی امضای توافق صلح» نامیده، با هدف رسیدن به توافقی برای پایان دادن به درگیری‌های دو دهه اخیر میان باکو و ارمنستان ترتیب داده شده بود. با این حال، خبری شدن یک توافق مهم دیگر، کارشناسان ژئوپولیتیک را در بهت فرو برد: موافقت با تاسیس دالان زنگزور، اما با نام «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی».

نشست مشترک رهبران باکو، ارمنستان و ایالات متحده در کاخ سفید، به گفته منابع آگاه، حاصل چندین سفر محرمانه «استیو ویتکاف» به قفقاز بوده است. برخی کارشناسان قفقاز معتقدند مذاکراتی که به این توافق منجر شد، در «سکوت کامل خبری» انجام گرفته است.

کریدور «زنگزور»، یک مسیر زمینی است که خودمختار نخجوان را از طریق استان سیونیک ارمنستان در هم‌مرزی ایران، به جمهوری باکو متصل می‌کند. بدون زنگزور، باکو برای ترانزیت زمینی به ترکیه و اروپا، به راه‌های سرزمینی ایران نیاز دارد و با تاسیس زنگزور، ترانزیت، بدون نیاز به ایران انجام می‌شود؛ به همین دلیل، احداث این دالان می‌تواند برای ایران خطرناک باشد.

روزنامه اینترنتی فراز در مورد قرارداد صلح باکو و ارمنستان در کاخ سفید و پیامد‌های احتمالی این توافق برای ایران، با سالار سیف الدینی، کارشناس ژئوپلیتیک گفت‌و‌گو کرده است.

علی اف، راه دخالت ایران را می‌بندد؟

سیف الدینی با بیان این‌که باکو تلاش کرده هزینه‌ی مخالفت ایران با این توافق را افزایش دهد، گفت: «به نظر می‌رسد علی اف سعی دارد از موازنه‌های درحال تغییر منطقه‌ای و جهانی به نفع خود و برای راه‌اندازی دالان زنگزور استفاده کند. با توجه به مخالفت اصولی ایران با این طرح خطرناک و اجتناب از درگیری مستقیم با تهران، علی اف سعی کرده است پای بازیگران مختلف بین‌المللی از اسراییل تا بریتانیا، آمریکا و ناتو را به این معادله باز کند تا هزینه مداخله سیاسی و نظامی ایران را در این مساله افزایش دهد».

ایران، زمان طلایی را از دست داد

این کارشناس معتقد است که اتفاق امروز، نتیجه‌ی از دست دادن فرصت‌های دیروز و کاملا پیش‌بینی‌پذیر بوده است. او گفت: «حضور این بازیگران نیز معلول حل و فصل نظامی مساله قراباغ است. من در کتاب «چشم انداز ژئوپلیتیک آذربایجان و قراباغ کوهستانی» پیش بینی کرده بودم که رضایت دادن به اجرای راه‌حل نظامی در این حوزه موجب شکست و در نتیجه حضور بازیگران بین المللی از جمله ناتو (شامل بریتانیا، آمریکا و ترکیه)، اسراییل و... خواهد شد. چند سناریوی پیش بینی‌پذیر نیز طراحی کرده بودم. زمان طلایی برای ایران جهت مداخله در این مساله، جنگ ۲٠۲٠ بود».

سیف الدینی در ادامه گفت: «به گفته تام باراک سفیر آمریکا در سوریه، طرح تشکیل شرکت مختلط برای اجاره ۹۹ ساله سیونیک این روز‌ها مد نظر است و در این مورد با طرفین رایزنی‌هایی شده است. طبق این طرح احتمالا بیشترین سهام این شرکت متعلق به آمریکا خواهد بود؛ بنابراین ایران ناخواسته در مرز‌های قفقاز جنوبی به جای ارمنستان با آمریکا همسایه می‌شود».

حالا با یک شرکت چند ملیتی همسایه‌ایم یا با یک کشور؟!

این کارشناس ژئوپلیتیک با اشاره به یک چالش حقوقی مهم برای ایران پس از این توافق گفت: «تشکیل شرکت بین المللی مختلط از آمریکا، بریتانیا و... و واگذاری استان هم‌مرز با ایران به این شرکت، چالش‌های حقوقی زیادی برای ما دارد. از جمله اینکه برخلاف شناسایی حقوقی پیشین ارمنستان به عنوان همسایه، اکنون با یک شرکت چند ملیتی با قوای نظامی مخصوص به خود، همسایه خواهیم شد».

او در پایان گفت: «البته ایران دارای چند ابزار حقوقی مشروع برای مداخله در این مساله است. زیرا به هرحال، ایران تنها کشور ثالثی است که با این منطقه مرز مشترک دارد و تغییر اوضاع و احوال بنیادین مساله، برای منافع حیاتی کشور ما اثر می‌گذارد؛ بنابراین حق مداخله در بند‌هایی از پیمان صلح را دارد که به این منافع حیاتی مربوط می‌شوند».

موضع ایران در قفقاز، به ویژه در مرز شمالی ایران با جمهوری ارمنستان، مخالفت صریح با «هرگونه تغییر ژئوپلیتیک در منطقه» بوده‌است. این مخالفت بار‌ها توسط مقام معظم رهبری و کارگزاران وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به صراحت اعلام شده است. توافق شب گذشته باکو و ارمنستان بر سر احداث دالان زنگزور می‌تواند مصداق یک تغییر اساسی در هم‌مرزی ایران و ارمنستان باشد. با این حال باید دید تصمیم‌گیران ایران چه تدبیری را برای مخالفت با این پیمان می‌اندیشند.